Vorige week keek ik een serie natuurdocumentaires over eilanden. Ik heb eindeloos gelachen om het beeld van een neusaap met een enorme gok en verder genoten van de beelden en ook: de voice over. Een prettige stem die heel veel dingen wist over de omstandigheden waar de dieren in leefden, over de geschiedenis van de eilanden, over de evolutie die had plaatsgevonden en die ook allerlei verklaringen had voor het gedrag van de dieren. Ook las de stem voorspellingen voor over klimaatveranderingen en gevolgen van menselijk handelen.
Het waren prachtige verhalen die de voice over vertelde. Het beeld van een grote spin die een kleinere spin verorberde, werd er een spannend en intrigerend schouwspel van. We hoorden dat het web van deze specifieke spin erg kleverig was. We vernamen dat de ene spin aan het web rammelde ‘alsof hij een gevangen vliegje was’, waardoor de andere spin ‘verheugd’ kwam aanrennen, waarna hij ‘jammerlijk’ tussen de kaken van de eerste spin verdween. En natuurlijk was daar het verhaal over die reusachtige neus waar ik zo om moest lachen. Die was op deze manier geëvolueerd om aantrekkelijk te zijn voor de neusaapdames, verklaarde de stem stellig en geloofwaardig.
Het viel mij op dat de dieren in de documentaire regelmatig menselijke eigenschappen en gedachten kregen toegedicht. Ze hadden een plan. Ze wilden een soortgenoot veroveren. Ze moesten hun kinderen beschermen.
Zelf doe ik dat ook wel eens. Ben ik ook een voice over. Vanuit ons huisje hebben we door de grote schuifpui namelijk zicht op prachtige vogeltaferelen. Zeker toen we met de strenge vorst allerlei voer hadden gestrooid en opgehangen. Daar komen dan allerlei verhalen over op. De vrouwtjesmerel noemen we de ‘bolle bitch’ omdat ze zo dik is en het lijkt alsof ze het mannetje steeds wegjaagt, en gelijk ook maar alle andere aanwezigen op het eetfestijn. We interpreteren dat de vinkjes en roodborstjes blij zijn met de vetbolletjes alsof we hun gekwetter verstaan.
In een gesprek dat ik laatst voerde werd een vergelijking gemaakt: zo’n voice over die voortdurend verhalen vertelt over waargenomen beelden en al die zogenaamde kennis spuit, hebben (of zijn?) wij ook! Die voice-over zijn de gedachten die opkomen over het leven dat zich schijnbaar afspeelt. De interpretaties, de betekenis en de toekomstvoorspellingen. Het leverde een geinig beeld op:
Je ware natuur (Leven!) en het denken als de documentaire daarover.
Met verhalen over hoe jij geworden bent zoals je bent. Met gedachten over waarom dat ene mens het op jou gemunt heeft of andersom. Met uitleg over het passende voedsel voor de menselijke soort. Met verklaringen over balts- en ander gedrag, vooral het gedrag van bijvoorbeeld vaders, moeders, kinderen, familieleden, collega’s, buren en ’tegenstanders’. Met kennis van evolutie en hoe lichamen werken. Met analyses van ruzies en oorlogen. Met beschrijvingen van maatschappijen, volkeren en culturen. Met voorspellingen met betrekking tot de toekomst en wensen met betrekking tot waar het heen gaat. Met ideeën over (en labels voor) werkelijk alles wat waargenomen wordt.
Mijn gesprekspartner vond het geinig om zich voor te stellen hoe documentaires zouden worden beleefd zonder voice over en hoe leven ervaren zou worden zonder die gedachten erover. Ik vermoed dat er wordt waargenomen in verwondering. Jij?
Foto © Rob Tol
