De wereldberoemde schilder Claude Monet kreeg, toen hij wat ouder werd, te maken met een oogaandoening: grijze staar. Niet zo handig voor een kunstschilder, zou je zeggen. Maar blijkbaar kon je daar in de negentiende eeuw ook al aan geopereerd worden, dus er was een uitweg. Toch weigerde Monet die operatie in eerste instantie (en vrij lang ook).

Lisel Mueller schreef een gedicht over dit gegeven, dat ik even uit de losse pols voor je heb vertaald. Omdat ik daarin prachtig beschreven vond hoe Monet zijn veranderende (vervagende) zicht verbond met inzicht in de illusoire aard van afgescheidenheid. Het gedicht is geschreven als een gesprek van de kunstenaar met zijn (oog)dokter. We weten dus eigenlijk niet of Monet zelf dit daadwerkelijk zo ervaarde of dat het een realisatie van de dichteres betrof.

Maar dat maakt voor mij en voor dit blog niet uit, want het gaat om de prachtige boodschap in het gedicht: waar de dokter een fysieke afwijking zag ontstaan en verergeren, meende Monet een beweging waar te nemen richting een diepere spirituele Waarheid:

MONET WEIGERT DE OPERATIE

Dokter, u zegt dat er geen lichtkransen zijn

rond de lantaarns in Parijs

en dat wat ik zie een afwijking is

veroorzaakt door ouderdom, een aandoening

Ik zeg u, het heeft mijn leven lang geduurd

om te komen tot de visie van gaslampen als engelen

tot het verzachten en vermengen en uiteindelijk verdwijnen

van de kaders waarvan het u spijt dat ik ze niet zie

om te leren dat de lijn die ik de horizon noemde

niet bestaat en de lucht en het water,

zo lang gescheiden, dezelfde staat van Zijn vertegenwoordigen.

Vierenvijftig jaar voordat ik kon zien

dat de kathedraal van Rouen is gebouwd

van parallelle zonnestralen

en nu wilt u ze herstellen

mijn jeugdige vergissingen: vaste

ideeën over boven en onder

de illusie van een driedimensionale ruimte

de blauwe regen afgescheiden

van de brug die het bedekt

wat kan ik zeggen om u ervan te overtuigen

dat de parlementsgebouwen oplossen

nacht na nacht, om de vloeibare

droom van de Thames te worden?

Ik zal niet terugkeren naar een universum

van voorwerpen die elkaar niet kennen

alsof eilanden niet de verloren kinderen

van één groot continent waren. De wereld

is beweging en licht wordt wat het aanraakt

wordt water, lelies op het water,

boven en onder water

wordt lila en mauve en geel

en wit en kobaltblauwe lampen,

kleine vuisten die het zonlicht

zo snel aan elkaar doorgeven

dat het een lange golvende haar

in mijn penseel zou vereisen

om de snelheid van het licht te schilderen

Onze verzwaarde vormen, deze verticalen,

branden van verlangen om zich met lucht te vermengen

en onze botten, huid en kleding

in gassen te veranderen. Dokter,

als u eens zou kunnen zien

hoe de hemel de aarde in zijn armen trekt

en hoe oneindig het hart verruimt

om deze wereld te claimen, blauwe nevel zonder einde

Ik las hierin hoe Monet de dokter uitlegt dat, hoewel we ons als mens daar vaak diep en jarenlang in vergissen, de wereld van vormen een vormloze essentie heeft. Of is. En voelde een diepe verbondenheid met de man en vooral: met deze universele boodschap.

Afbeelding van David Mark via Pixabay