“Er is een afwijking geconstateerd” zegt hij met een heel ernstig gezicht. ‘Dan zal er toch eerst een maatstaf moeten zijn aangelegd’ is de gedachte die onmiddellijk in mij opkomt. En even mijmerend hierover zag ik hoe ver we als westerse mens zijn gegaan met die maatstaven en daaruit voortvloeiende afwijkingen.

Op medisch gebied is het makkelijk te zien. Kijk alleen maar naar het voortdurend veranderende cholesterol beleid. Sinds daar maatstaven voor kwamen zijn er steeds meer mensen wiens waarden daarbuiten vallen en dus ‘een afwijking’ hebben (waar je dan pillen voor krijgt). En het gedrag of de leercapaciteiten van onze kinderen. Ook zo’n mooi voorbeeld. Hoe meer maatstaven we daarvoor aanleggen, hoe meer afwijkingen er vastgesteld en vastgelegd worden in labels.

Je moet eerst een maatstaf voor gedrag hebben, wil er sprake zijn van afwijkend gedrag. Je moet eerst een maatstaf voor het aantal graden hebben, voor je kunt spreken van afwijkende temperaturen voor de tijd van het jaar. Je moet eerst een maatstaf hebben voor een geestelijke gesteldheid, wil er sprake zijn van een geestesafwijking. Je moet eerst een theorie hebben, voor er een ‘alternatieve’ theorie kan ontstaan. Je moet eerst maatstaven hebben voor hoe een lichaam zich moet manifesteren, voor je kunt spreken van een lichamelijke afwijking.

Maatstaven voor gewicht, voor prestaties, voor salarissen, voor bloedwaarden, voor hoe je wenkbrauwen eruit moeten zien, voor de lengte en richting van de vlucht van je golfbal voor mijn part. Financiële en morele maatstaven. Waarom vinden we ze zo belangrijk? Waarom willen we de wereld van de vorm, die van zichzelf zo vluchtig is als een gedachte, vangen en vastleggen in cijfers? Waarom hebben we zo’n behoefte aan het vaststellen van wat ‘normaal’ is?

Mijn antwoord is ‘angst’. En we zijn niet eens zozeer bang om af te wijken (dat vinden sommigen namelijk juist heel aantrekkelijk), maar we zijn bang om zonder houvast te leven. Angst dat dingen dan uit de hand lopen en mensen(kinderen) losgeslagen zullen raken. Angst om het niet te weten en het niet in de hand te hebben. Angst voor de stilte en ruimte wellicht, die er ontstaat als er geen enkele maatstaf meer is. Angst voor vrijheid?

Foto Rob Tol