Vooraf even een disclaimer: dit stukje is niet geschreven met de bedoeling om pijn, verdriet of andere gevoelens te bagatelliseren. Niet om een spirituele bypass te zoeken voor nare ervaringen. Het is geen ontkenning van gebeurtenissen en geen victim blaming. Ik wil niet met de vinger naar wie dan ook wijzen, maar gewoon kijken hoe het werkt. Met nieuwsgierigheid: wat is deze ervaring en wie ben ik werkelijk? Goed. Nu dat uit de weg is geruimd het volgende:
Als een boom in een bos omvalt en er is niemand in de buurt om het te horen, maakt het dan geluid? is een bekend filosofisch raadsel, dat vragen oproept over de waarneming en de kennis van de werkelijkheid (Wikipedia). Dit kwam laatst in me op toen het onderwerp ‘narcisme’ ter sprake kwam.
Daar mijmerde ik wat verder over, wetend dat de vorm alleen bestaat bij de gratie van contrast en ik zelf helder heb gezien dat bijvoorbeeld dominantie niet ervaren kan worden (of kan blijven bestaan) zonder onderdanigheid aan de ‘andere kant’ van de relatie. Of eigenlijk: in de interactie. En dat laatste onderscheid maak ik graag omdat een relatie in mijn beleving geen vast ding is, maar een serie interacties die we vangen onder die noemer.
Dat is alvast een fijn onderscheid; het legt voorzichtig de mogelijkheid de bloot om steeds fris en open op te komen dagen. Vanuit je eigen ‘Zijn’, zogezegd. Zonder conceptuele ideeën over relaties in het algemeen, ideeën over de ander of ideeën over de specifieke relatie waar je onderdeel van uit denkt te maken.
We kunnen vervolgens, analoog aan het raadsel van de boom in het bos, de vraag stellen: als er een ‘narcist’ is, of iets wat we narcistisch gedrag noemen, en er is niemand in de buurt om daar waarnemer, mikpunt of slachtoffer van te zijn, heeft het dan impact? Of eigenlijk: bestaat het dan wel? Mijn antwoord, en ik hoor graag als jij tot een andere conclusie komt is: narcisme heeft een interactie nodig. Een ‘dader’ en een ‘slachtoffer’. Iemand die zich op een bepaalde manier gedraagt en iemand die het als zodanig ervaart en voelt.
En ik hoop dat je dit kunt lezen als een volkomen neutrale constatering. In dezelfde lijn als: het idee van ‘hoog’ bestaat alleen bij de gratie van een contrasterend ‘laag’.
Het lijkt me heel nuttig om te realiseren dat dit zo werkt. Omdat het de bevrijding van slachtofferschap kan inhouden, het einde betekent van je (eindeloos) bezig houden met die ander, en ook een innerlijke shift naar helderheid. Naar inzien, van binnenuit dus, dat elke interactie een samenspel is en uitsluitend van binnenuit beleefd wordt. Een interactie waar je je, eenmaal helder hebbend dat het niet klopt of strookt met wat je wil, eenzijdig en eenvoudigweg uit terug kunt trekken. Waar je niet meer aan bij hoeft te dragen als er een voorzichtige of overduidelijke ‘nee’ gevoeld wordt.
Zonder ’tegenhanger’ kan narcisme niet bestaan of ervaren worden. De ‘narcist’ wordt de boom in het bos die omvalt zonder getuige en geluid.
En ik snap dat er nu misschien een bezwaar in je opkomt. Iets in de trant van:”ja maar dat kan niet iedereen, of dat begrijpt niet iedereen, of dat durft niet iedereen.” Het lijkt soms ook even wennen of oefenen te zijn, die autonomie ontdekken en ‘gebruiken’.
Ik weet echter 100% zeker dat iedereen naar binnen kan kijken en voorbij de psychologische gewoontes of angstige aannames zijn of haar prachtige ware natuur kan ontdekken. De heelheid daarvan kan voelen, en ook de volledigheid van elk moment. Vanuit dat vertrekpunt is het makkelijk(er). Vanzelfsprekend zelfs, om heel natuurlijk weg te bewegen bij wat niet passend is. En het kan ook gebeuren dat de interacties met die ander spontaan en totaal veranderen. Maar blijf daar vooral niet op hopen of wachten!
Kijk naar binnen. Uitsluitend en alleen. Beweeg vanuit dat vertrekpunt. Vanuit de realisatie van heelheid en compleetheid.
Afbeelding van Sam Williams via Pixabay